رنگ سبزآبی در چراغ های هدایت ژاپن - رنتوتریپ

خیابان های ژاپن آنقدر زرق و برق و جاهای دیدنی دارد که باید چشم تیزبینی داشته باشید تا متوجه چیزی غیرمعمول در چراغ های هدایت شان شوید. رنگ سبز چراغ های هدایت شان رگه آبی دارد، به طوری که راهنماهای ایمنی جاده از رنگ سبزآبی استفاده می نمایند. باور کنید این توهم یا خطای دید نیست! نشانه راهنمای و رانندگی آبی و سبز (ترکیبی که با سبزآبی شناخته می گردد) در ژاپن نتیجه عوامل مختلفی نظیر ریشه های زبان شناختی، قوانین جهانی و تأثیر رفتار محافظه کارانه دولت ژاپن است.

رنگ سبز به معنای حرکت و رنگ قرمز به معنای توقف، تقریبا روالی جهانی هنگام رانندگی است. آنقدر بنیادی است که در قرارداد جهانی وین درباره نشان ها و علامات جاده ای به صورت قانون درآمده و 74 کشور هم آن را تصویب نموده اند. پس چرا ژاپن (که البته آن قرارداد را امضا ننموده) به نظر می رسد با نشانه های سبزآبی اش به این قانون بی اعتنا است؟

از لحاظ تاریخی، در زبان ژاپنی نوعی هم پوشانی میان دو رنگ سبز و آبی وجود دارد. رنگ آبی به همراه قرمز و سیاه و سفید چهار رنگی هستند که به طور سنتی ابتدا در ژاپن شناخته شدند. از این رو آن ها آنچه در فرهنگ های دیگر سبز دانسته می شد را با آبی توصیف می کردند. اصطلاح سبزآبی (grue) را نخستین بار نلسن گودمن (Nelson Goodman) در سال 1955 ساخت. البته به کارگیری واژه ای متمایز برای رنگ سبز در ژاپن امری متاخر است؛ تازه در دوره هیان (794-1185) بود که این واژه ساخته شد و به صورت های مختلف در زبان ژاپنی ظاهر شد.

مانند خیلی از زبان های دیگر، سبز در زبان ژاپنی نیز برای اشاره به چیزی نو و خام به کار می رود. مثل زبان فارسی که وقتی پسری تازه به سن بلوغ می رسد، می گویند پشت لبش سبز شده. یا در زبان انگلیسی به کارگر تازه کار عنوان سبز می دهند؛ لقبی که در ژاپنی نیز ، به معنی آبی دوساله، خوانده می گردد. بعلاوه گردشگری که در ژاپن ناامیدانه در پی سیب سبز است، ممکن است بخواهد از ترکیب عجیب و غریب سیب آبی استفاده کند. نمونه های بسیار دیگری در ارتباط با طبیعت، غذا و حیوانات وجود دارد.

آن ها درباره چراغ های هدایت نیز همین تصور را اعمال نموده اند. در ادبیات رسمی و مکالمات شان، به چراغ سبز راهنما به جای آن که ، به معنای سبز، بگویند می گویند. حتی زمانی که در دهه 1930 میلادی تازه چراغ هدایت وارد ژاپن شد، با آن که رنگ چراغ مشخصا سبز بود باز به آن آبی می گفتند. حتی امروزه در قوانین هدایت و رانندگی ژاپن، کسی که می خواهد گواهی نامه بگیرد، باید بتواند رنگ های قرمز، زرد و آبی را از هم تشخیص دهد.

در طول این سال ها، آبی خواندن چراغ سبز هدایت دولت ژاپن را در موقعیت دشواری قرار داده است. استفاده مکرر آبی به جای سبز برای زبان شناسان مسئله شده و کشور هم در قبال تطبیق با قوانین جهانی هدایت و رانندگی تحت فشار قرار گرفته است.

خاتمه در سال 1973 راهکار نوی اعمال شد: دولت طی فرمانی آبی ترین طیف رنگ سبز را برای چراغ های هدایت به کار برد تا هم از لحاظ فنی سبز باشد و هم اگر همچنان آبی نامیده شد، اشکالی به وجود نیاید. با آنکه ژاپنی های مدرن تفاوتی آشکار میان آبی و سبز قائل هستند، اما همچنان هم پوشانی دو رنگ آبی و سبز در فرهنگ و زبان ژاپنی ریشه دارد.

رنگ سبزآبی چراغ هدایت چیزی معمول در شهرهای ژاپن است. با آن که برخی چراغ های هدایت نوتر مجهز به چراغ ال ای دی (LED) سبز روشن هستند، اما باز هم آبی خوانده می شوند. چراغ های سبزآبی سنتی همچنان به راحتی پیدا می شوند که نشانگر تکامل زبان ژاپنی است.

هم پوشانی رنگ سبز و آبی چیزی نیست که مختص فرهنگ ژاپنی باشد. در فرهنگ ایرانی نیز این موضوع امری سابقه دار است. امروزه تاجیک ها، برخلاف ما که هنگام استفاده از واژه کبود رنگ آبی را منظور داریم، کبود را برای اشاره به رنگ سبز به کار می برند.